Zoek naar plekken met veranderkracht - In gesprek met Olof van der Gaag

Door Chantal Inen

Ik heb afgesproken met Olof van der Gaag, voorzitter van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie.  We wandelen door de vlindertuin bij Utrecht en vinden al snel een mooi plekje om te zitten. Ik heb inmiddels een aantal interviews gedaan met als uitgangspunt ‘Welke vragen hebben wij onszelf te stellen in deze tijd?’ Vandaag besluit ik naar een oplossing te zoeken. Hoe bewegen we samen in dit voor mijn gevoel veel te trage proces richting een eerlijke, open, duurzame samenleving?

Olof van der Gaag (L) Chantal Inen (R)

Chantal: Hoe ben je op je huidige werkplek terecht gekomen Olof?
Olof: Ik woonde in Utrecht en werkte in den haag in de 2e kamer voor Femke Halsema toen ik vader werd. Ik zou de hele zomer vrij te nemen. Toen viel het kabinet en moesten we een campagneplan schrijven. Zodoende besloot ik om de leukste baan van Utrecht te zoeken, iets maatschappelijks. Ik vond iets op het gebied van duurzaamheid. Nou vond ik in de 2e kamer duurzaamheid een lastig onderwerp. Ik weet nog dat ik de algemene beschouwingen voor Paul Rosemöller had geschreven. Dan spreken we over 20 jaar geleden. Daar liepen de fractievoorzitters de deur uit om koffie te drinken als het over duurzaamheid ging. Maar bij de vacature van Natuur en Milieu, en daarna de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie dacht ik, ‘dit zou wel eens heel goed kunnen kloppen’. En daar werk ik nog steeds.

Chantal: Wat maakt dat je daar voor in wilt zetten?
Olof: Ik heb antropologie gestudeerd en wilde ontwikkelingswerker worden. Duurzame onderwerpen kwamen me te technisch over. Maar de liefde is gegroeid. Zo interessant dat het zo’n maatschappelijke verandering vraagt en dat energie letterlijk alle lagen van de samenleving raakt.

Chantal: Ik ben nu zo’n tien jaar bezig en dacht aan het begin: ik hef het bedrijf op als alles duurzaam is, dan is het niet meer nodig. Nou herinner ik me uit die tijd nog een tip van een oudgediende: ‘Het is belangrijk dat je niet cynisch wordt’. Maar soms vind ik dat best pittig. Er is zoveel gaande en het gaat me niet snel genoeg, wat maakt dat jij blijft doorgaan?
Olof: Ik zie een enorme vooruitgang. Als er stilstand zou zijn, is er geen lol aan. Maar letterlijk alles is in beweging en er gaan een paar dingen heel goed. In mei hadden we in Nederland 30% van onze elektriciteit met zonnepanelen opgewekt. Ik weet nog dat we 9 jaar geleden bij Natuur en Milieu een collectieve inkoopactie deden voor zonnepanelen. Toen ging op kantoor de mijlpaal rond dat we 1 % van onze stroom in mei uit zonnepanelen hadden gehaald. Dus in 9 jaar tijd zijn we van 1% naar 30 % gegaan. Dat vind ik weergaloos. Ik heb daarbij een soort nerd-achtig plezier ontwikkeld om juist die stomme dingetjes op te lossen waar het op vast loopt.

Chantal: In mijn studententijd had Essent the Road to Copenhagen. Met 100 studenten met elektrische scooters van Den Bosch naar Kopenhagen in 3 weken. Slapend in hostels, superkoud natuurlijk in december. Toen we experts interviewden, gaven zij toen al aan dat als we de woestijn vol zouden zetten met zonnepanelen, dat dat genoeg energie zou leveren voor de rest van de wereld. Zo ontdek je dat het probleem politiek is. En dat gaat mij veel te langzaam, maar het is inspirerend te horen dat je benoemd dat er wel degelijk beweging is.
Olof: Ik zie waar het niet snel gaat. Soms kan je dan door kleine dingen op te lossen, weer versnelling maken. Elke dag hebben we wel weer iets opgelost, dus dat is positief.

Chantal: Ligt dat in je persoonlijkheid, dat positieve?
Olof: Ja. Zorgen maken, dat helpt niet. Je hebt 2 smaken. Of je lost het op. Of je kan het nu niet oplossen. Dan hoef je je dus ook geen zorgen te maken, omdat het toch niet kan.  Je energie richten op wat je kunt veranderen. Dit jaar is er 11 miljard door mensen geïnvesteerd in het verduurzamen van hun huis. Dat is 11 miljard de goeie kant op. De overheid doet daarin nog steeds niet genoeg, maar probeert het nu wel aan te jagen. En inmiddels zoeken steeds meer bedrijven naar ‘hoe kan het wel?’. Die mentaliteit spreekt me aan.

Chantal: Tijdens het wandelen net, hadden we het over de mens achter de beweging. We kijken naar resultaten maar er zit ook een persoon achter met de ‘hoe kan het wel?’- mentaliteit. Wat hebben we in deze tijd meer nodig om oplossingen te vinden?
Olof: Je kan kijken; ‘hoe kan ik dit positief ondersteunen?’. Het heeft geen zin om uit te vergroten waar het mis zou kunnen gaan. We zitten in zo’n grote verandering, dat kan niet zonder fouten te maken. Als je dan gaan zitten wachten tot je 100% zeker weet dat het goed is, dan ben je te laat. Dus als er 80% kans is dat dit de goeie keuze is, neem die dan. Dat vraagt wel van ons dat we accepteren dat we fouten maken.
Chantal: Het zien als een experiment?
Olof: Ja. Als je 10 experimenten doet en ze zijn allemaal succesvol, dan is dat geen succes maar waren je experimenten gewoon te veilig. Als er 2 van de 10 mislukken, dan zit je aan de goeie grens waar je meer leert.

Chantal: In de praktijk hebben we vervolgens mensen om ons heen die niet die mentaliteit hebben. Hoe doe jij dat? Hoe om te gaan met de traagheid en weerstand?
Olof: Probeer dan de plekken te zoeken waar wel veranderkracht zit, en ga daar achter staan. Niet altijd met je eigen vaandel voorop willen marcheren. Als je ziet dat iemand ergens goed bezig is, denk dan niet ‘Ik ga dat nog beter doen’, maar vraag ‘wat kan ik voor je doen om dit idee groter te maken?’. Elkaars supporter willen zijn.

Chantal: Hoe vind jij mensen waar jij achter wilt staan?

Olof: Onze mailbox zit vol met partijen die iets slims hebben gevonden of met plannen van leden die met iets goeds bezig zijn Als je wilt, zie je een wereld vol met goeie voorbeelden.

Chantal: En wie zijn jouw volgers?

(gesprek loopt onder foto door)

Olof van der Gaag op het podium bij het jaarlijkse event van The Punchy Pack.

Olof: De leden van NVDE die supporten ons met goeie voorbeelden en oplossingen. Dat is een bron van kracht voor mijn werk, om elke dag voorbeelden langs te zien komen. Bijvoorbeeld een bedrijf die iets verzint met een combinatie van windturbine en zonnepanelen. Of de zonneauto, een fantastisch concept wat nog op bepaalde dingen vastloopt. Dan kijken wij hoe we kunnen helpen. En zij helpen ons ook weer want dit zijn de verhalen waar we graag ons bed voor uitkomen. Jij had zulke mensen toch ook op het podium?
Chantal: ja, klopt. En in ons programma focussen we op het ontwikkelen van positieve vaardigheden en ik hoop ook hun supporter te kunnen zijn naast het leidinggeven.

Olof: Je kent vast dat filmpje ‘How to start a movement’. Een man die in z’n eentje in een park begint te dansen, en iedereen kijkt ‘wat doet die raar’. Dan stapt er iemand op en danst mee. Op een gegeven moment staat dat hele park te dansen. Iedereen focust op die persoon die het initiatief nam. Maar het is die 2e persoon die de beweging op gang brengt. Als die er niet bij was komen staan, was het een zonderlinge oude danser gebleven. De tweede persoon herkent de positieve vonk en heeft het lef om daarachter te gaan staan. Bij maatschappelijke verandering gaat het hetzelfde. Er is iemand die iets bedenkt tot er techneuten om heen gaat staan en zeggen ‘wij bouwen mee’.
Chantal: Bij mij is het ook zo gegaan inderdaad. Studentje met PowerPoint presentatie en een droom.
Olof: Met je evenement faciliteer jij de mogelijkheid om die initiatiefkracht te ontwikkelen. Ook daarin is het interessant om dat volgerschap te benadrukken in plaats van het leiderschap. De een werkt niet zonder de ander.

Chantal: Hoe creëer je die volgers?
Olof: Ik herinner me een creatieve actie van Milieudefensie. Zij gingen naar HAK; ‘Wij hebben hier 10.000 bestellingen voor biologische appelmoes.’ Hak: ‘Dat hebben we helemaal niet.’ ‘Maar ik heb hier 10.000 bestellingen dus kan je dat dan gaan maken?’. Wat vervolgens gebeurde. Dat is een mooi voorbeeld hoe je een beweging kan starten om maatschappelijke verandering te bewerkstelligen. Als Hak er zelf mee was gekomen, had het niet gewerkt.

Wij deden dat bijvoorbeeld met inkoopacties; proberen een klantenmassa te creëren. Doenateurs noemden we dat bij Stichting Natuur & Milieu. Iemand die iets doet waarbij hij de missie van Natuur en Milieu helpt te vervullen. Iets wat materiele impact heeft. Vleesvervangers eten, zonnepanelen, etc.. Zo probeerden we klantenstromen te genereren voor duurzame initiatieven. Een prima manier om mensen te mobiliseren om iets goeds te doen.
Chantal: Mooi. Creatief en behapbaar.
Olof: Het kwam ook tegemoet aan de behoefte van mensen om niet alleen geld over te maken maar werkelijk iets concreets te doen.

Chantal: Zo’n plan is ook meteen iets wat je wilt volgen. En hoe deal je met het oude systeem? De nieuwe bewegingen zijn wel al in zicht maar het zijn die oude starre krachten waar je doorheen moet. Wat is hierin nodig volgens jou?
Olof: Wat je aandacht geeft dat groeit. Zoals jij dat met je Partnership verkiezing doet. Mensen met gave ideeën op nieuwe manieren leren samenwerken en communiceren en daar de spotlight op zetten. Als je de spotlight op het negatieve zet, dan groeit die energie ook. Als je kijkt naar mensen die jou inspireren, dan help je om dat te laten groeien. Dat stuur je met je aandacht.

Chantal: Hoe beweeg je mensen om hun eigen spotlight te vinden, in verbinding met zichzelf en de natuur? Hoe kunnen we daar aan bijdragen?
Olof: Ik hoop dat verhalen zoals ik vandaag vertel daarin helpen. Veel mensen komen niet in beweging omdat ze denken dat er leiderschap verwacht wordt als je meer groen aan de slag wilt. Maar als je snapt dat volgerschap juist heel belangrijk is, dan kijk je rond en volg je waar je hart naar uitgaat. Dat is belangrijk. Dan is het ineens makkelijker om iets wezenlijks te kunnen bijdragen.

Chantal: Dat moet je dan wel kunnen vinden.
Olof: In veel buurten en dorpen zijn bewoners goed bezig. Het kan ook om sociale aspecten gaan. Vaak vind je dus om de hoek al een positief project.

Chantal: Klopt, ik heb een app Nextdoor dan kan je zien wie er in je wijk even kan helpen. Met kleren wegbrengen of schilderen enzo. Dan leer je de mensen uit de buurt meteen kennen. Maar ik heb daar de ruimte voor. Wat als je aan het overleven bent? Hoe kan je dan dit positieve volg-principe toepassen?
Olof: Ook daarin zijn mensen die willen helpen. Je kan ontmoetingen helpen organiseren. Laatst was ik bij een initiatief van prinses Laurentien die dat soort gesprekken initieert. Inspirerend. Zij heeft ook ooit de Raad van kinderen opgezet. Grote bedrijven of overheden konden problemen voorleggen aan kinderen van 11 en 12 jaar oud. Binnen een uur heb je een fantastisch gesprek. Een keer ging het over duurzame energie. Toen bracht ze de energietransitie terug tot een metafoor over verhuizen. Energieverhuizing. ‘Wie zou het leuk vinden om te verhuizen?’ Niemand. ‘Hoe wordt een verhuizing wel leuk?’. Daarop kwamen antwoorden als een nieuwe kamer met mooi behang etc.  Zo had ze in een kwartier het bewustzijn bereikt dat een proces wat in eerste instantie niet leuk oogt, wel leuke dingen oplevert op de lange duur.

Chantal: Wat leuk. Daar worden hele consultancy bureaus voor uitgenodigd om dat te bewerkstelligen. Dus samenvattend is jouw visie; waar we op focussen dat creëert energie en dat geef je door?
Olof: Zeker
Chantal: Dan is het ineens best simpel he?
Olof: Ja. Ik ben van origine cultureel antropoloog. Daar doe ik niet bewust iets mee, maar het onderzoek hoe mensen denken, dat is een mooie aanvulling. Bij een energietransitie moet niet alleen nagedacht worden vanuit de techneuten, maar ook vanuit sociale wetenschappers, artiesten, dat creëert rijkere perspectieven.
Chantal: Soms vraag ik mezelf af, waarom doe ik dit ook alweer, als ondernemer? Door dit gesprek met jou, heb ik veel ‘oh ja’- momenten gehad. Daar wil ik je voor bedanken. Heel leuk om daar aan herinnerd te worden.

En zo hebben we in een uur een boel bereikt. Tijd om het geleerde weer toe te gaan passen!